TRONG HÀNG NGÀN NĂM, NHÂN LOẠI ĐÃ BỊ MÊ HOẶC BỞI ĐIỆU NHẢY THIÊN ĐƯỜNG CỦA MẶT TRĂNG

Quỹ đạo thường xuyên của mặt trăng trên bầu trời, đã sinh ra 12 tháng của chúng ta và nó rất quan trọng đối với các nghi lễ tôn giáo trên khắp thế giới. Cỗ máy có chứa tính năng Moonphase cơ khí được biết đến sớm nhất, có tên là Antikythera với xuất xứ từ Hy Lạp cổ đại, nó được cho là có niên đại từ năm 205 trước công nguyên, cơ chế này cho phép hiển thị vị trí của mặt trăng, các hành tinh đã biết ở thời điểm đó, ngày của kì thế vận hội Olympic tiếp theo và ngày-tháng- năm hiện tại. Sự phức tạp của cơ chế Antikythera là vô cùng kì diệu, và nó là một biểu tượng độc tôn mà không có bất cứ thứ gì có thể sánh được mãi tới hơn 1000 năm sau, tới khi đồng hồ thiên văn ra đời.

Những chiếc đồng hồ thiên văn, thường được chế tạo và đặt bên trong các thánh đường. Nó hiển thị quỹ đạo của các hành tinh đã biết và các giai đoạn mặt trăng, cùng với thời gian và tháng trong năm. Được chế tạo từ thời kì phục hưng, những chiếc đồng hồ này đã đặt trái đất – biểu tượng của sự sáng tạo của đức chúa nằm ở trung tâm vũ trụ, với mặt trời quay xung quanh nó. Những bài giảng cơ học cho các học thuyết tôn giáo cũng chính là tượng đài cho những người bảo trợ. Đồng hồ thiên văn bị đẩy ra bên lề khi các nhà khoa học phát hiện ra rằng, trái đất không phải trung tâm của vũ trụ – phát kiến này đã gây ra rất nhiều phiền toái cho các giáo sĩ.

Tính năng Moonphase lần đầu tiên được nhìn thấy trên những chiếc đồng hồ tủ đứng của Đức và Anh, ở thế kỉ 16. Phương pháp hiển thị các pha trong những chiếc đồng hồ này sẽ được giữ nguyên trong hàng trăm năm sau. Một cần chỉ bằng kim loại sẽ kết nối với kim giờ của cỗ máy, làm vận hành thiết bị 59 bánh răng sau mỗi 24 giờ. Một bộ đĩa vẽ hình hai mặt trăng sẽ được kết nối với thiết bị này. Một ô cửa sổ sẽ được khoét để lộ ra một phần của đĩa mặt trăng, và sẽ chỉ có một mặt trăng được lộ ra. Ở ô cửa sổ sẽ có 2 bướu lồi ra, nó sẽ che khuất một phần mặt trăng – miêu tả hình dạng các pha mặt trăng trên bầu trời. Bộ đĩa này mất 59 ngày để xoay, để mặt trăng sẽ được nhìn thấy đầy đủ vào mỗi tháng âm lịch – khoảng 29.5 ngày. Một số đồng hồ đeo tay hiện đại còn sở hữu tới 2 ô lịch tuần trăng, để hiển thị vị trí trăng ở cả hai bán cầu bắc/nam.

Sự phức tạp của tính năng moonphase tiếp tục làm say mê các nhà sản xuất đồng hồ lẫn khách hàng, khi nó đi từ đồng hồ tủ đứng đến đồng hồ bỏ túi. Mặc dù tính hữu dụng của nó ở thời hiện đại là rất đáng ngờ, thì lịch tuần trăng vẫn sẽ trở thành một phần quan trọng của bộ lịch vạn niên.

THIẾT KẾ MẶT TRĂNG THAY ĐỔI QUA TỪNG THỜI KÌ

Ở thế kỉ 17, thiết kế mặt trăng được vẽ hình một đứa bé rất dễ thương, với đôi má phúng phính và đôi mắt long lanh, với cái tên là ” Rosy Cheeked Lunar Cherubim”. Nhưng vào thế kỉ 18 và 19, hình thức đã được thay đổi, mặt trăng được vẽ hình một người đàn ông già dặn, với cái tên ” Man Of The Moon”. Tới những năm 1920, với phong cách Art Deco, người ta đã vẽ ra một mặt trăng đang nháy mắt, và tới năm 1950 và 1960 thì mặt trăng biến thành một đĩa được đánh bóng đơn giản, không vẽ hình. Ở thời điểm hiện tại, người ta đang rất ưa chuộng phong cách ” bán thực tế”, tức là những hình dập 3D khắc họa những vết lồi lõm trên mặt trăng.

CÔNG CUỘC TÌM KIẾM ĐỘ CHÍNH XÁC CHO MOONPHASE NỬA SAU THẾ KỈ 20

Điểm nhấn mà các hãng đồng hồ thích khoe khoang, đó là sự chính xác. Hệ thống cơ bản bao gồm 59 bánh răng chỉ chính xác đến 2 năm, 7 tháng và 2 tuần. Các nhà sản xuất đồng hồ sẽ vô cùng khó chịu với độ sai lệch như vậy.

Một cột mốc mới đã được ghi nhận khi các nhà chế tạo đồng hồ tính toán thành công độ chính xác của moonphase, với 135 bánh răng trong vòng 122 năm. Tuy nhiên, khi các nhà chế tác đồng hồ phát hiện ra chiều dài âm lịch là 29.530587981 ngày. Họ lại có một lý tưởng để hướng tới – một sự chính xác cao hơn.

H.Moser & Cie, A.lange & Sohne và Patek Phillippe đều có đồng hồ với độ chính xác hơn 1000 năm. Nhưng các thương hiệu nhỏ khác lại có bước tiến xa hơn cả họ – thậm chí là xa hơn rất nhiều. Ochs Und Junior là một nhãn hiệu nhỏ có trụ sở tại Lucerne, Thụy Sỹ và thiết kế tối giản của họ đã cho phép áp dụng một hệ thống lịch tuần trăng rất độc đáo. Ochs đã tự chế tạo ra hệ thống bánh răng riêng – cấu tạo từ 5 bánh răng khác nhau và lắp chúng trên đỉnh của một cỗ máy ETA 2824-2 cơ sở.

Hệ thống này bao gồm 4 bánh răng nhỏ đặt thẳng hàng bên trong một bánh răng lớn hơn, nó xoay quanh một rãnh cắt phía trong mặt số. Mặc dù số lượng bánh răng rất ít, nhưng khi được khớp nối với nhau, chúng lại tạo ra được một tỉ lệ bánh răng rất lớn. Tỷ số truyền lớn này tạo nên một pha mặt trăng có độ chính xác tới 3.478,27 năm trước khi cần điều chỉnh. Tất cả những chiếc đồng hồ Ochs Und Junior đều có thể tùy chỉnh theo ý khách hàng. Và mặc dù có độ chính xác rất cao, nhưng giá của nó chỉ khoảng 8000 USD.

Xa hơn về phía bắc, Nghệ nhân Christian Van Der Klaauw luôm bị ám ảnh bởi những vì sao ngay từ khi còn nhỏ, và ông đã dành cả cuộc đời của mình để chế tạo những chiếc đồng hồ thiên văn bằng tay. Nhà sản xuất đồng hồ người Hà Lan lần đầu tiên chế tạo đồng hồ mặt trăng và thiên văn vào giữa những năm 1970, và tới năm 1994, ông đã bắt đầu chế tạo chiếc đồng hồ đeo tay đầu tiên của mình.

Thành tựu đáng nể nhất của ông, chính là chiếc Real Moon Joure – với một mặt trăng 3D có độ chính xác trong vòng 11.000 năm. Một chi tiết máy được đâm xuyên qua mặt trăng, dọc theo trục thẳng đứng của nó, cho phép kết nối với một cơ chế moonphase. Một nửa của mặt trăng được sơn màu bạc, và nửa còn lại sẽ được sơn màu đen để tái hiện lại bóng của trái đất chiếu lên mặt trăng.

Tuy nhiên, tất cả các cơ chế moonphase ở trên vẫn chưa phải là số một. Điều tôi sắp nói tới là một kết cấu moonphase có sự chính xác đến điên rồ : hơn 2 triệu năm.

Nhà chế tác đồng hồ Strehler rất có hứng thú với cơ chế lịch tuần trăng, và anh ta đã cố gắng đưa cơ chế này đến độ chính xác thừa thãi. Chiếc đồng hồ Sauterelle a Peruneulle lune được giới thiệu với độ chính xác lên tới 14.189 năm, và khi Strehler công bố nó, anh đã nói đùa rằng bất kì thành tựu chính xác nào nữa cũng sẽ là một điều không cần thiết. Tuy nhiên, ngay trong năm sau, anh ta đã lại ra mắt chiếc Sauterelle a Lune Perpetuelle 2M, với độ chính xác tới 2.060.757 năm.

Chiếc 2M áp dụng hệ thống bánh răng vệ tinh bao gồm 4 phần, có loại bánh răng có chứa răng ở cả trong lẫn ngoài. Những bộ răng này cộng với các số nguyên tố lớn đã tạo ra các phân số rất phức tạp. Các phân số phức tạp này cho phép các pha mặt trăng đạt được một mức độ chính xác cực cao.

Con số hơn 2 triệu năm không chỉ chính xác hơn tới 145 lần so với chiếc Perpetuelle ban đầu, mà nó còn không thể bị đánh bại ( trên lý thuyết). Trong 2 triệu năm nữa, quỹ đạo và vòng quay của cả trái đất lẫn mặt trăng sẽ thay đổi đủ để tăng chiều dài của một ngày lên thêm 36 giây, và chúng ta không thể tìm ra được một chu kì mặt trăng nào chính xác hơn nữa.

MỞ RỘNG ĐỘ CHÍNH XÁC CHO LỊCH TUẦN TRĂNG : MỘT NHIỆM VỤ VÔ NGHĨA !

Những chiếc đồng hồ lịch tuần trăng phức tạp, nhưng thực tế là đa số chủ sở hữu của chúng không mấy khi quan tâm lắm tới tính năng này, và dù có quan tâm thì họ lại có quá nhiều đồng hồ, và không phải lúc nào cũng để cho chúng vận hành liên tục. Hơn nữa, xã hội đang ngày càng phát triển, chẳng có gì đảm bảo cho sự tồn tại của các cơ chế cơ học phức tạp qua hàng vài thế kỉ nữa, chứ chưa nói đến 2 triệu năm!

Tuy nhiên, mọi nỗ lực của các nghệ nhân không phải là không có chỗ dùng! Ít nhất họ đã có điều kiện để thi thố tài năng và chứng minh sức mạnh của kĩ nghệ cơ khí cho đồng hồ. Và dù biết người dùng không mấy khi quan tâm về tính năng hữu dụng của Moonphase, thì các nhà sản xuất vẫn luôn cố nhồi nhét nó vào đồng hồ, đơn giản vì nó là một món đồ chơi đẹp và cầu kì cần có cho bất cứ chiếc đồng hồ cơ khí cao cấp nào!

[iTIME ST- Biên dịch Lê Hoàng Thạch]